پرسش :

چرا در زیارت حضرت معصومه (علیها السلام) باید رو به قبله و در زیارت امام رضا (علیه السلام) برای خواندن زیارت، قبله باید پشت سر ما واقع شود؟

پاسخ :
اسرار و نکات فراوانی درآدابی که برای زیارت بندگان پاک و مقرب خداوند از زبان معصومین علیهم السلام بیان شده وجود دارد که ما از علت و حکمت و واقعیت و آثار و برکات آنها خبر نداریم ولی به طور مسلم می دانی که هر دستور و آدابی حاوی خیرات و برکات فراونی است که اگر زیارت بر طبق آن انجام گیرد این خیرات نصیب زائر می گردد . در برخی زیارت ها مانند زیارت حضرت معصومه گفتن تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام البته با مقدم داشتن سبحان الله بر الحمد الله وارد شده و در برخی دعاها و اذکار مخصوصی پیش از خواندن زیارت وارد شده و نوع نمازهایی هم که پس از زیارت معصومین وارد شده یکسان نمی باشد و متفاوت است . همه اینها دلیل بر این است که دستور زیارت در مورد هر معصوم و یا معصوم زاده ای نکته خاص خود دارد که ولی خدا و امام معصوم علیه السلام از آن با خبر است وما را به رعایت آنها سفارش نموده و ما از آنها آگاهی درستی نداریم .
رعایت آداب زیارت به همان صورتی که آمده مستحب است و آثار معنوی دارد. ترک مستحبات اشکال شرعی ندارد، اگر چه نوعی محرومیت محسوب می شود. زیارت حضور زائر است عند المزور؛ بنابراین همچنان که محدث قمی در مفاتیح الجنان آورده است هنگام زیارت حضرت رضا علیه السلام نزد ضریح آن حضرت می روی و پشت به قبله روبروی آن حضرت می ایستی و زیارت می کنی. بالاسر مطهر حضرت رضا مزیتی دارد برای عبادت و نماز در آنجا. لکن از بیان محدث قمی که می فرماید «پشت به قبله می ایستی و زیارت را می خوانی» معلوم می شود که روبروی آن حضرت ایستادن و خواندن بهتر است. (مفاتیح الجنان، آداب زیارت، ص 505 و ص 821 زیارت حضرت رضا علیه السلام). مرحوم آیت الله حائری (حاج آقا مرتضی حائری) در کتاب «سر دلبران» می گوید روبروی آن حضرت باید ایستاد، از بالاسر با کسی صحبت نمی کنند، روبرو می ایستند و صحبت می کنند. نتیجه کلام آن که رعایت دستوری را که در مفاتیح الجنان ذکر شده برای زیارت ها مناسب است. ایشان در آداب زیارت می فرماید: در وقت زیارت پشت به قبله و رو به قبر منور ایستادن یکی از آداب زیارت است و ظاهرا این ادب مختص به معصوم است و چون از خواندن زیارت فارغ شد گونه راست را به ضریح بگذارد و به حال تضرع دعا کند پس گونه چپ را بگذارد و بخواند خدا را به حق صاحب قبر که او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد و مبالغه کند در دعا پس برود به سمت سر مطهر و رو به قبله بایستد و دعا کند. زیارت از روبرو و دعا و مناجات و نماز بالاسر یا پشت سر عقب تر از ضریح مطهر. البته رعایت اینگونه آداب در صورت فراهم بودن شرایط بدون مزاحمت برای دیگران است اما اگر در حال شلوغی باشد، ایستادن در محل مناسب و خواندن دعاها در یک جا،اشکالی ندارد، چنان که بزرگان مانند آیت الله بهاءالدینی در مسجد گوهرشاد و دور از ضریح می نشستند زیارتها را یکجا می خواندند و برمی گشتند و برخی از بزرگان با فاصله از ضریح در هر جا که جا بود به خصوص قسمت بالای سر رو به قبله دعا و نمازها را می خواندند.
porseman.org